O ocenianiu kształtującym słów kilka

W roku 2011 przystąpiliśmy do programu „Szkoła Ucząca Się-Ocenianie kształtujące”. W ciągu roku szkolnego nauczyciele odbyli cykl szkoleń, poznając kolejne elementy oceniania kształtującego na   swoich lekcjach.

            W roku szkolnym 2011/2012 elementy OK dominowały   na wszystkich edukacjach   w klasach I-III, obejmowały większość przedmiotów w klasie I V oraz dowolnie wybrane przez nauczycieli przedmioty w klasach   V-VI (dotyczy nauczycieli bez przydziału godzin w klasie IV).

Ocenianie kształtujące, nazywane także "ocenianiem pomagającym się uczyć", jest w wielu krajach uważane za jeden z najbardziej obiecujących kierunków reformowania oświaty. Raport Organizacji Rozwoju Gospodarczego i Współpracy (OECD) z 2005 r. dowodzi skuteczności tego sposobu oceniania       w poprawie wyników nauczania, przygotowaniu do uczenia się przez całe życie             i wyrównywaniu szans edukacyjnych.

Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące:

• określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia

Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować z uczniami podczas lekcji. Określa też, co chce, aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia sobie nauczyciel, może być dla ucznia niejasny. Dlatego nauczyciel musi go tak sformułować, aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia. Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel powinien sprawdzić, czy cel został osiągnięty.

• ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia

Uczeń musi wiedzieć, co dokładnie będzie podlegało ocenie. Należy ustalić, co będzie brane pod uwagę przy ocenianiu (NaCoBeZu).
Chodzi o to, by określić dowody, fakty, które pokażą zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w jakim stopniu cel lekcji został osiągnięty.
Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.

• rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej

Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca natomiast służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. W ocenianiu kształtującym uczeń otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.

• buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami

Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym uczeniem się.

• potrafi formułować pytania kluczowe

Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.

• potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję

Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m.in.

1. owydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia,
2. okierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się,
3. oposzukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciela,
4. oniekaranie za błędne odpowiedzi.

• stosuje efektywną informację zwrotną

Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy:

1. owyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia,
2. oodnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia,
3. owskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę,
4. owskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z NaCoBeZu).

• wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską

Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie   recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?)
Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu.

Liczne badania i raporty dowodzą, że ocenianie kształtujące jest bardzo efektywnym sposobem podnoszenia osiągnięć uczniów.

                                           Zebrała :Bożena Brzozowska-na podstawie materiałów szkoleniowych SUS

Zobacz także

• O ocenianiu kształtującym
• Lesław Otręba "Co można znaleźć w niektórych czarnych skrzynkach?"
• Jacek Strzemieczny - "Dlaczego ocenianie kształtujące?" (o raporcie OECD: "Ocenianie kształtujące; poprawa uczenia w klasach szkoły średniej")
• Dziesięć zasad oceniania kształtującego
• Danusia Sterna - "Ocenianie kształtujące" (artykuł w Dyrektorze Szkoły)
• "Jak oceniać, aby uczyć"
• Mariusz Kalandyk "Ocenianie Kształtujące - nowe spojrzenie na nauczanie"
• Komiks OK
• "Ocenianie kształtujące w praktyce"
• Danusia Sterna - "Jak oceniać, aby ocenianie pomogło uczniowi uczyć się?"
• Danuta Sterna - "Ocenianie kształtujące - refleksja po roku pracy"